Yahudi Kutsal Metinleri

Yahudi kutsal metinleri yazılı ve sözlü metinler olarak iki kısımdan oluşmaktadır. Yazılı kutsal metinler Tanah, sözlü kutsal metinler Talmud olarak adlandırılmıştır.

Tanah

Temel olarak üç kitaptan oluşan Tanah metni, içerdikleri kitapların baş harfleri ile isimlendirilmiştir (TANAKH). Bu kitaplar Torah, Nevim ve Ketuvim’dir.

Torah/Tevrat:

Torah, kelime anlamı olarak “talimat” ve “öğreti” anlamına gelmektedir. Esasen Torah, Hz. Musa aracılığıyla Sina Dağı’nda İsrailoğulları’na verilen vahyi ifade etmektedir: “Ve İsrailoğulları’nın önüne Musa’nın koyduğu şeriat budur” (Tesniye 4:44). Geleneksel olarak Torah’ın Hz. Musa’ya vahyedilen ve Eski Ahit’in sadece ilk beş kitabından oluştuğuna inanılmaktadır. Torah: Torah Tenakh’ın en kutsal kısmıdır. Yaradılış, Çıkış, Levililer, Sayılar ve Tesniye olarak beş kitaptan oluşmaktadır. “Torah” hukuk ve öğreti anlamına gelmektedir ve tan oluşmaktadır. “Torah” hukuk ve öğreti anlamına gelmektedir ve Yahudiler hayatlarını bu öğretileri anlamaya ve bu hukuk kurallarına göre yaşamaya gayret ederler. Bu metinler Yahudilerin en erken tarihsel süreçlerini ve 613 mitzvot (emir) içerir. Torah Tanrı’nın vahyedilmiş sözü olarak düşünülür. Bu metin parşömenler üzerine yazılmış ve sinagagoda sandığı içinde saklanmaktadır. Bu metne çok büyük bir saygı gösterilir ve bu metni okumak Yahudi ibadetinin en önemli parçasıdır. Tenakh Yahudi kutsal metinlerin İbranice adıdır. Bu metinler Torah (hukuk), Nevi’im (peygamberler) ve Ketuvim (Yazılar) kısmından oluşmaktadır. Bu üç kavramın ilk harfleri olan TNK, Tenakh kelimesini oluşturmuştur. Bu üç metnin yanı sıra 39 kitap daha vardır. Romalılar Kudüs’ü ele geçirip Yahudileri dünyanın pek çok yerine sürdükten sonra bu kutsal metinler Yahudi ırkı ve inancının varlığını sürdürmesini sağlamıştır.

Nevim (Peygamberler):

Eski Ahit’in Torah’tan sonraki ikinci bölümü Neviim (Peygamberler) adını taşımaktadır. Bu bölümde Yeşu liderliğindeki İsrailoğulları tarafından Filistin’in fethedilmeye başlaması ve Babil sürgününe kadar devam eden İsrail tarihi anlatılmaktadır. Neviim’de yer alan Yeşu kitabında İsrailoğulları’nın vaat edilmiş topraklara girişi anlatılır. Hâkimler kitabında İsrailoğulları’nın on iki kabilesinin yerleşimlerinden söz edilir. Samuel 1 ve 2 kitaplarında öncelikle Saul ve ardından Hz. Davut liderliğinde kurulan İsrailoğulları krallığının yükselişi işlenir. Krallar 1 ve 2 kitaplarında ise Hz. Davut’tan sonra İsrailoğulları krallığının Hz. Süleyman ile devam etmesi, daha sonra krallığın yıkılışı, İsrailoğulları’nın birisi Yahuda diğeri İsrail olmak üzere iki küçük krallığa bölünmeleri, Asur ve Babil sürgünleri öykülenir. Son olarak Nevim bölümü sırasıyla diğer peygamberlerin kitaplarını içermektedir.

Ketuvim (Yazılar):

Tanah’ın üçüncü bölümü olan Ketuvim dua, ilahi, ezgi ve ağıt gibi öncekilerden farklı bir içeriğe sahiptir. Mezmurlar, Süleyman’ın Meselleri, Vaiz ve Neşideler Neşidesi gibi kitaplar şiirler, bilgelik sözleri, nasihatler ve duaları içermektedir.

Talmud

Yahudiliğin tarihsel süreci içinde Torah’ın yanı sıra Sözlü Yasa veya Sözlü Torah olarak ifade edilen bir Yahudi yorum geleneği oluşmuştur. Bu sözlü gelenek yüzyıllar boyunca yazıya geçirilmeden nesilden nesile aktarılmıştır. Bu sözlü anlatılar içerisinde 184 hikâyeler, efsaneler, ahlak tartışmaları, dinsel hukuk yorumlar ve pek çok dinî tartışma yer almaktadır. Sözlü geleneğin MÖ 200 ve 600 tarihleri arasında derlenerek yazıya geçirildiği tahmin edilmektedir. Metin, Mişna ve Gemera’dan oluşmaktadır. Mişna yazıya geçirilmiş hâliyle Sözlü hukuktur, Gemara ise sözlü hukuk üzerine rabbilerin yorumlarının bir koleksiyonudur.

DOÇ. DR. İLYAS TOPSAKAL