Milattan önce 1377 – 1357 senelerinde Mısır’ın hükümdarı olan genç firavun Amenhotep IV, ilahların çokluğundan vazgeçmiş, halkını, zannınca aydın güneş kursunda (atan) tezahür eden tek bir tanrıya ibadet ettirmeye çalışmıştır. Memleketinde bütün mabet ve abidelerde Amon-Ra ile başka ilahların isimlerini ve onlara vakıf olunan kitabeleri tahrip etmiştir. Kendi ismini bile değiştirerek kendine “güneş kursunun aydınlığı” manasında olan Echnaton ismini seçmiştir. Theben şehri eski ilahiyatın merkezi olduğu için genç firavun yeni bir paytahtı – Tell el Aınarna şehrini- kurmaya karar Yermiştir ki, orada severek perestiş ettiği ilaha tapıp ona gayet güzel güneş ilahilerinde
hayranlık, hürmet ve şükranını ifade etmiştir. Bu ilahiler firavunun kendisi tarafından yazılmamışsa bile, maiyetinde ve onun tesiri altında yazılmıştır. En meşhur, bazı parçalarında mezmuru andıran şiirinin bir kısmı şudur:
Göğün ufuklarında güzel görünürsün, ey her şeyden evvel yaşayan pür hayat güneş kursu!
Doğu ufukta doğarsın,
Bütün dünyayı güzelliğin ile aydınlatırsın.
Sen güzelsin, sen büyüksün, sen pırıl pırıl parlarsın
Sen bütün yeryüzünün üstünde yüce ve ulusun,
Şuaların dünyaya şamil olur,
Yarattıklarımın ta uçlarına kadar.
Sen ufukta doğup güneş kursu şeklinde,
Gündüz parıldayınca dünya aydın olur.
Hayvanların hepsi yem otlarına sevinir,
Ağaçlar da, otlar da yeşilleşir, kuşlar yuvalarından uçar,
Kanatları seni över.
Hayvanların hepsi sıçraya sıçraya gelir,
Uçan ve uçuşanlar hepsi, sen onlar için doğunca, yaşarlar.
Gemiler akıntı aşağı, akıntı yukarı giderler
Göründüğünden ötürü her yol açılır.
Irmaklardaki balıklar yüzünü gördükleri için şen ve şatırdır,
Senin şuaların denizin ta içine girer.
Sen uzak göğünü yapmışsın,
Orda doğup bütün yaptıklarım görmek maksadıyla,
Sen yalnız var iken, yaşayan güneş kursu şeklinde doğarken,
Görünürken, parlarken, uzaklaşırken, dönerken,
Sayısız şeyleri yalnız kendine çıkarmışsın:
Şehirleri, köyleri, aşiretleri, yolları, ırmakları.
Bütün mahkukatın gözleri seni gör.
Günün güneşi olarak yeryüzünün üstünde
bulunduğun zaman…
DİNLER TARİHİNE GİRİŞ
Annamarie Schimmel
