A | B | C | Ç | D | E | F | G | H | I | İ | K | L | M | N | O | Ö | P | R | S | Ş | T | U | Ü | V | Y | Z
Şahmaran – Daha çok güney, orta ve doğu Anadolu resminde, masallarında, hikâyelerinde
rastlanan akıllı ve iyicil olarak tanımlanan bellerinden aşağısı yılan, üstü ise insan şeklindeki
Maran adı verilen, doğaüstü yaratıkların başında bulunan ve hiç yaşlanmayan, ölünce ruhunun
kızına geçtiğine inanılan varlık.
Şalık Han – Türk ve Altay mitolojisinde Av Tanrısı. Çalık Han veya Salık Han olarak da anılır. İlk
önceleri bir insandır. Ormanlarda avlanır. Haddinden fazla güçlü, büyük ve boyuneğmezdir.
Hiçbir tanrısal gücü tanımaz. Kendini beğenmişliği o kadar ileri düzeye varmış ki, bileğinin
gücüne o kadar güvenmiş ki, yeraltına inip Erlik’in sarayının kapılarından birkaçını kırmış. Buna
kızan Erlik onu okuyla ayağından ve dilinden yaralamış, böylece peltek ve topal bir ruha
dönüşüp göğe çıkmış. Avlarının uğurlu geçmesini isteyenler ona yalvarırlar.
Şaman (Şāman) – Ruhlarla insanlar arasında iletişim kuracağına inanılan kişidir. İlkel
toplumlarda büyücü, hekim ve din adamıdır.
Şamanizm ya da Kamcılık (şamanlar tarafından “deneyim” olarak ifade edilir), varlığı tüm
insanların tarihinde erken taş devrine ve daha da geriye kadar kanıtlanabilen, inisiyasyon içeren
bir vecd ve trans tekniği. Günümüzde bazı batılıların ilgi duyup tekrar uygulamaya başladıkları
şekline ise Neo-Şamanizm denir.
Şeşe – Türk ve Tatar mitolojisinde Haydut Kuş. Azerbaycan Türklerinin inanışına göre, geceleri
bilinmezlik âleminden gelip erkek çocukları vurarak öldürür veya kaçırır. Girdiği evdeki
çocuk ölür. Kırkı çıkmamış çocuğun üzerinden geçtiğinde bebek kapkara kesilip ölür. Altı aylık
olmamış çocuğu ise gagalarıyla öldürür. Çocuklara boğazlarından vurur. Yalnız kalan
çocuğu vurup öldürür. Bu nedenle de erkek çocuğun altı aya kadar gözetim altında
tutulması gerektiği söylenir. Onu yakalayan kişi
Şeşe Anası veya Şeşe Atası olur. Böylece diğer Şeşe Kuşlarının zarar verdiği çocukları
iyileştirebilir ve Şeşe’nin vurduğu herhangi bir çocuğun boğazına elini sürerse çocuk kurtulur.
İnanışa göre, “Şeşe”yi yakalayan biri, anında öldürmelidir. Yarasa, Şeşe Kuşu olarak bilinir ve
ondan sâkinılır. Ondan korunmak için dış kapının üzerine öldürülmüş Yarasa asılır, Yarasa Kanadı
ile hamile kadına su verilir. Yarasayı öldüren kimse Şeşe Anası olarak bilinir. Gelip çocuğa zarar
vermesin diye çocuğun yanında O’nun adını söylemezler ve çocuğun beleğine iğne saplarlar.
Şimiltey Hanım – Türk ve Altay mitolojisinde Yeraltı Tanrıçası. Şebeldey Hanım veya Sibildey
Hanım olarak da anılır. Cehennem ve yeraltındaki tüm olağandışı varlıklar onun hükmü
altındadır. Yer altı âlemiyle bağlantılı olan tüm kadın şamanlara önderlik eder. Çok uzun bakır
bir gagası vardır. İstediğinde bulutların arkasına uçabilir. Altay efsânelerine göre yeraltının
sahibi, yer altı âlemine bağlı tüm kadın şamanların lideridir. Ölüp dirilmeler halindeki zaman
döngüsünü evrenin düzenini simgeler.
Şıngay Han – Türk ve Altay mitolojisinde Kargaşa Tanrısı. Çıngay Han olarak da bilinir.
Yeryüzünde kargaşa çıkarır. Karışıklığa sebebiyet verir. Erlik Han’ın oğludur. Her yeri alt üst eden
olarak tanımlanır.
Şu Söylencesi (Şū Destanı) – M.Ö. 330-M.Ö. 327 yıllarındaki olaylarla bağlantılı olan eski bir
Türk destanıdır. Bu tarihlerde Makedonyalı İskender, İran’ı ve Türkistan’ı istilâ etmişti. Bu
dönemde Saka hükümdarının adı Şu idi. Bu Destanda Türklerin İskender’le mücadeleleri ve
geriye çekilmeleri anlatılmaktadır. Doğuya çekilmeyen 22 ailenin Türkmen adıyla anılmaları ile
ilgili sebep açıklayıcı bir efsâne de bu destan içinde yer almaktadır.
Şulbus – Türk ve Altay mitolojisinde adı geçen bir yaratık, cadı. Şulbıs, Çulmus, Çulbus, Çulbıs ve
Moğolcada Şulmus, Şulmas, Solmos, Sılmus, Sulmı, Şulma, Şulmo, olarak da söylenir. Ne
yaşlanan, ne çoğalan, ne ölen yaşlı bir kadındır. Tüm gücü kızıl saçlarındadır. Adları bazen
Mangus ile birlikte anılır. Bazen de Mangus’un annesi olarak gösterilir.1 Derin mağaralarda
yaşarlar. Kılıktan kılığa bürünürler. Erkek olanlarına da rastlanabilir. Erkek ve kadın şulbuslar
birbirlerini öldürürler.
Şülgen – Türk ve Altay mitolojisinde adı geçlen söylencesel bir kağandır. Sular Diyarının
hakanıdır. Bazen Ural Han’ın kardeşi olarak gösterilir. Açgözlü ve hırslıdır. Kardeşi ise tokgözlü
ve yardımseverdir. Kızının adı ise Nerkez’dir.
Şürele – Türk Mitolojisinde ve halk kültüründe yarım cindir. Değişik şivelerde Şüreli, Şurala,
Çurala, Çürele olarak da bilinir.
Terimler etimolojisi ve hakkında daha geniş bilgi için bkz. Karakut, Deniz. (2012). Türk Söylence Sözlüğü. Dijital Baskı.
A | B | C | Ç | D | E | F | G | H | I | İ | K | L | M | N | O | Ö | P | R | S | Ş | T | U | Ü | V | Y | Z
